World Clean Up Day: hoe organiseer ik een actie?

World Cleanup Day vindt elk jaar in september plaats. Op deze dag zetten vrijwilligers zich wereldwijd in om zwerfvuil en afval van stranden, rivieren, bossen en buurten op te ruimen.

Tijdens deze wereldwijde opruimactie geven we samen met ruim 190 landen de planeet een grote schoonmaakbeurt. Het doel? Het opruimen van zoveel mogelijk zwerfafval! En vooral ook het verkrijgen van waardevolle informatie over het soort afval dat rondzwerft. Dat inzicht is onmisbaar bij het vinden van structurele oplossingen voor afval.

Samen komen we in actie voor een afvalvrije wereld!

Op World Cleanup Day kan iedereen meedoen door zich aan te melden voor een opruimactie of door er zelf een te organiseren. Hieronder vind je een overzicht van de informatie die nodig is om een veilige en leuke opruimactie te organiseren.

Een opruimactie in 8 simpele stappen

Stap 1. Goede voorbereiding is het halve werk!
Bij het kiezen van de locatie is het belangrijk om rekening te houden met logistieke zaken en deze goed te plannen voor jouw deelnemers. Bedenk goed hoe mensen de locatie kunnen bereiken en hoe het afval zal worden verzameld. Bepaal bijvoorbeeld waar het afval vandaan komt en hoe het nadien beheerd zal worden. Bereken hoeveel mensen en opruimmateriaal je nodig zult hebben om al het geïdentificeerde afval te verzamelen.

Je zult moeten plannen:
• Waar de vrijwilligers elkaar zullen ontmoeten en registreren bij aankomst;
• Waar vrijwilligers materialen zoals handschoenen, zakken, enz. kunnen ophalen (zie ook stap 2.);
• Waar gevulde zakken met afval en recyclebaar materiaal kunnen worden achtergelaten na de opruimactie;
• Welke gebieden wel / niet worden opgeruimd als onderdeel van jouw opruimactiviteit.

Stap 2. Zorg voor goede materialen
We adviseren iedereen om met handschoenen en –als het lukt –ook met een grijper op te ruimen! Zorg dat je team met voldoende vuilniszakken op pad gaat. De materialen kun je in veel gevallen lenen bij jouw gemeente. Neem hiervoor op tijd contact op. Probeer zoveel mogelijk herbruikbare materialen te gebruiken - zodat we tijdens het verzamelen van afval niet nog meer afval creëren.

Tip! Kijk eens op de website overalschoon.nl. In deze online catalogus zijn alle gemeenten die gratis opschoonmaterialen aanbieden aan individuen opgenomen.

Stap 3. Registreer jouw actie
Meld jouw actie aan op worldcleanupday.nl. Communiceer bij jouw actie duidelijk wat je op de dag zelf en wat vrijwilligers zelf moeten zelf mee moeten brengen (bijvoorbeeld: handschoenen, stevig schoeisel, water, enz).

Het is handig om de contactgegevens van jouw deelnemers te verzamelen. Dat kan bijvoorbeeld door aanmelden via e-mail of een online formulier. Het kan namelijk zijn dat je hun contactgegevens gegevens nodig gaat hebben om de opruimactie te coördineren. Het is ook fijn om de deelnemers een aantal dagen van te voren een mail met de laatste informatie te sturen. Als een soort reminder en om nog een keer de details kenbaar te maken.

Stap 4. Geef jouw opruimactie bekendheid
Deel jouw World Cleanup Day opruimactie op Facebook, Instagram, TikTok, LinkedIn, Whatsapp en E-mail. Ga in gesprek met je vrienden, buren, collega’s en familie. Benader de lokale pers om er iets over te schrijven en aanwezig te zijn. Nodig de wethouder of burgemeester uit om mee te doen. Iedereen kan zich aanmelden bij jouw opruimactie of er zelf een starten. Hoe meer deelnemers, hoe groter de omvang van World Cleanup Day Nederland en hoe groter de impact! Download de toolkit om je netwerk te laten weten dat jij meedoet aan World Cleanup Day.

Stap 5. Safety First!
Denk aan de veiligheid van jouw team! Ga niet langs drukke wegen opruimen. Blijf op het verkeer letten. Opvallende kleding kan helpen bij jullie zichtbaarheid. Verderop in deze gids lees je meer over veiligheid tijdens World Cleanup Day.

Stap 6. Aftrap van je opruimactie
Bereid het ontmoetingspunt voor (bijvoorbeeld met informatie voor registratie, wegwijsborden, parkeergelegenheid, toegang tot toiletten, etc.). Zorg ervoor dat je mobiele telefoon volledig is opgeladen zodat je te allen tijde bereikbaar bent voor deelnemers in geval van nood. Verwelkom al jouw vrijwilligers. Het is een pré als je ze kan verwelkomen met koffie, thee en een lekkere koek of taart. Wellicht kun je hiervoor een korting krijgen bij een lokale bakkerij, in ruil voor wat promotie. Geef veiligheids- en opruimingsinstructies aan alle vrijwilligers. Wijs opruimingsgebieden toe en verdeel opruimmateriaal. Als organisator van een opruimactie ben jij het aanspreekpunt voor de deelnemers.

Stap 7. Sluit feestelijk af!
World Cleanup Day is een feestelijke dag. Vier de dag! Bedank alle vrijwilligers! Maak een groepsfoto. Deel de groepsfoto en je resultaten op sociale media en/of met de lokale krant. Vergeet hierbij World Cleanup Day niet te taggen: @WorldCleanupDayNL (voor zowel Instagram als Facebook).

Stap 8. Na de opruimactie
Rapporteer je resultaten, geef het aantal deelnemers en de hoeveelheid ingezameld afval door in het daarvoor beschikbare formulier. Het ingezamelde afval verwerk je volgens de afspraak met je gemeente / partners of reguliere afvalverwerkingsfaciliteiten. Zorg ervoor dat je niets achterlaat op de locatie (d.w.z. geen ingezameld afval!).

Inspiratie soortgelijke acties

Je kunt jouw opruimactie nog leuker maken door wat extra activiteiten toe te voegen. Hieronder wat tips.

Maak het gezellig
Samen opruimen is veel leuker dan alleen. Als je de dag afsluit met een buurtfeest of wedstrijd, moedig je positieve betrokkenheid aan. Je kan bijvoorbeeld een leuke prijs uitreiken voor de deelnemer die de meeste afvalzakken verzameld.

Plogging
Plogging is een combinatie van joggen en zwerfafval opruimen. Het is een Zweedse trend die begon in 2016 en snel aan populariteit wint over de hele wereld. In sommige landen kun je de WePlog-app gebruiken, die laat zien welke straten recentelijk zijn 'geplogd' en je helpt je te richten op de meest vervuilde straten. Plogging is een leuke manier om een gezonde levensstijl te combineren met duurzaamheid.

Zwerfafval vissen
We vinden zwerfafval niet alleen op het land. Veel zwerfafval belandt ook in het water van rivieren, grachten of meertjes. Met een grijper of schepnetje kan je dit zwerfafval uit het water vissen. Denk eens aan het organiseren van een opruimactie op het water: met een bootje, kano of SUP board.

Sigarettenpeuken challenge
Jaarlijks worden er biljoenen sigarettenpeuken geproduceerd, waarvan een groot deel op straat of in de natuur belanden. Het effect hiervan is verwoestend: een peuk bestaat voor 95% uit plastic, uit meer dan 7.000 chemicaliën en kan 1.000 liter water vervuilen. Let dus tijdens je actie extra goed op sigarettenpeuken, raap ze apart op en maak er een wedstrijd van.

Veiligheidsrichtlijnen voor World Cleanup Day

Belangrijk is dat het opruimwerk tijdens World Cleanup Day zo veilig mogelijk wordt uitgevoerd! Bewust zijn van verschillende veiligheidsrisico's stelt groepen in staat om effectiever te werken, wat zorgt voor meer plezier voor iedereen. Soms kunnen er onverwachte dingen gebeuren, dus het is beter om voorbereid te zijn!

Voorbereidingen voor een opruimactie:

Wees bewust van de veiligheid in het gebied dat je gaat opruimen. Breng mogelijke risico's in kaart zoals druk verkeer, elektriciteitsnetwerken of natuurlijke situaties zoals een vijver of vervelende brandnetels. Probeer risicovolle locaties te vermijden.
Zorg voor een basis EHBO-kit. We raden aan om te zorgen dat er minstens één persoon in de groep is die eerste hulp kan verlenen.
Blijf op de hoogte van de lokale weersvoorspelling en bereid je voor op wat komen gaat. Als de weersvoorspelling extreme omstandigheden voorspelt (zoals stormen, zeer zware regen of wind, of hoge hitte), vraag dan advies aan World Cleanup Day Nederland of het veilig is om door te gaan met de opruimactie. Bij hoge temperaturen moet je letten op vrijwilligers en ervoor zorgen dat ze regelmatig water drinken, een hoed en zonnebril dragen en rusten als ze moe zijn.

Houd een lijst bij van de namen en mobiele telefoonnummers van al je vrijwilligers. Zorg ervoor dat er minstens één volledig opgeladen mobiele telefoon en powerbank per groep is en weet waar de dichtstbijzijnde mogelijkheid is om te bellen.

Tijdens de opruimactie:

Safety First! Als een situatie tijdens de opruimactie niet veilig is, doe het dan niet. Als je niet zeker weet of het veilig is, doe het dan niet.
Ben je in de buurt van water? Ruim alleen op aan de oever, ga niets uit het water vissen en zeker niet in het water staan. Je kunt niet inschatten hoe sterk de stroming is. Spreek deelnemers aan als zij dit toch doen.
Organiseer het werk in paren of kleine groepen voor veiligheid en onderlinge hulp. Dit betekent dat als iemand hulp nodig heeft, anderen direct kunnen helpen.
Zorg ervoor dat alle vrijwilligers over de juiste materialen beschikken om veilig op te ruimen. Denk aan het dragen van handschoenen, gepaste kleding en dichte schoenen, enz.
Laat niemand onbekende containers, explosieve materialen of gevaarlijke chemicaliën aanraken of oppakken. De locaties van dergelijke items moeten worden gemarkeerd en gemeld aan de lokale verantwoordelijke autoriteiten. Afval dat potentieel gevaarlijk kan zijn, zoals medisch afval, olie, enz, moet worden verzameld door gespecialiseerde organisaties.
Betreed geen privéterrein, gevaarlijke gebieden of instabiele grond. Waar borden (of gezond verstand) aangeven dat het een risicogebied is, wees voorzichtig en blijf uit de buurt.
Let op de veiligheid van kinderen. De opruimlocatie kan voor hen als een interessante speelplaats lijken, maar ze moeten zorgvuldig worden geïnstrueerd door hun ouders over gevaarlijke voorwerpen en andere bedreigingen. Instrueer ouders dat hun kinderen hun verantwoordelijkheid zijn en dat ze goed op hen moeten letten.

In geval van een incident:

Stop je opruimwerk.
Blijf kalm en zorg voor je eigen veiligheid.
Bel de hulpdiensten! Vertel duidelijk wat er is gebeurd, waar en met wie. Volg hun instructies.
Verleen eerste hulp indien nodig, als je daartoe bevoegd bent. Als je niet voldoende vaardigheden hebt, vraag dan om hulp van deelnemers of de hulpdiensten.
Zorg ervoor dat de hele groep veilig is!

Na de opruimactie: sorteren en opruimen

Jullie hebben het hele gebied opgeruimd? Geweldig werk! Zorg er alsjeblieft voor dat er niets achterblijft op de locatie. Het verzamelde afval moet in de daarvoor bestemde afvalcontainer worden gegooid.

Soms kan het voorkomen dat je een grote stapel vuilniszakken hebt verzameld. Als organisator van de opruimactie ben je zelf verantwoordelijk voor het afvoeren van het afval. Dit betekent echter niet dat je zelf met de volle zakken hoeft te sjouwen:

Plaats de vuilniszakken op een locatie die gemakkelijk bereikbaar is voor afvalophaaldiensten.
Neem contact op met de gemeente om te informeren of zij een regeling voor zwerfvuilophaling hebben.
Als dit niet mogelijk is, neem dan contact op met de instantie die verantwoordelijk is voor het beheer van het terrein waar het afval is verzameld.
Ben je een grote afvaldump tegengekomen, met bijvoorbeeld meubels, apparaten of autobanden? Kies dan voor veiligheid en probeer dit niet zelf te verplaatsen. Meld dit bij de gemeente voor verdere actie.

Na afloop

Rapporteer je resultaten, geef het aantal deelnemers en de hoeveelheid ingezameld afval door in het daarvoor beschikbare formulier. Dit formulier wordt ook per e-mail met alle organisatoren gedeeld na World Cleanup Day.